Esperanto Nedir?

Dillerin ilk olarak ortaya çıkışı, birçok teoriden kaynağını almaktadır. Bazıları dilleri ilk olarak hayvan seslerinin taklidi sonucu ortaya çıktığını düşünürken kimisi bir Tanrı hediyesi olduğunu ileri sürer. Bu gibi teoriler, doğal dil olarak adlandırdığımız ve köklerini hala kesin olarak bilemediğimiz diller için geçerlidir. Fakat günümüzde bu soruya cevap verebildiğimiz ve köklerini net olarak bildiğimiz yapay diller vardır. Bu dillerin ise en popüleri ve konuşan sayısının her geçen gün arttığı Esperantodur. Esperanto nedir sorunuz ile ilgili detayları inceleyelim.

Esperanto Dili Nedir?

Günümüzde kullanılan yaklaşık 7000 dil vardır. Her biri ayrı ülke ve milletlere ait olan; fakat bazen ortak milletlerde buluşabilen bu diller varken Esperanto gibi yapay diller de oluşturulur. Bunun amacı, dünyayı ortak bir paydada buluşturarak tüm insanlığın konuştuğu tek bir dil inşa etmektir. Bu durumda doğal diller arasında en fazla İngilizcenin ortak dil olma yolunda ilerlediğini söyleyebiliriz. İngilizce bir köprü dildir. Ülkeler; eğitim projelerinde, iş anlaşmalarında ya da bu gibi durumlarda İngilizce kullansa da İngilizceyi ana dil olarak benimsemeyebilir. Esperanto da ülkelerin her birinde bir ana dil olarak değil, yardımcı dil olarak tasarlanmıştır.

Esperanto Dili Nasıl Ortaya Çıkmıştır?

Bu küresel birleşme amacı, Polonya’da yakın tarihlerde Esperanto adı ile bir dil ortaya çıkarmıştır. Henüz küresel birleşme amacını yerine getiremese de diğer yapay diller arasında oldukça ilgi çekmiştir. Esperanto 1800’lü yılların sonunda Ludwik Lejzer Zamenhof tarafından yaratılmıştır. Ludwik, Polonyalı bir doktordur; fakat asıl uzmanlığı fizik üzerinedir. Dilin temellerini tek başına üretmiştir ve yayılması için hayatının sonuna kadar mücadele göstermiştir. Diller konusunda oldukça bilgi sahibi olan Ludwik’in ana dili Rusça olmasına rağmen daha sıklıkla Lehçe konuşmayı tercih etmiştir. Fakat Ludwik, sadece bu iki dili konuşmamaktadır. Almanca, İngilizce, İspanyolca, Litvanyaca, İtalyanca, Fransızca, İbranice, Latince gibi birçok dil konuşmaktaydı. Hatta Esperanto, onun ilk yapay dil çalışması değildi. Öncelikle Esperantodan yaklaşık 10 yıl önce Almanya’da yaratılan Volapük yapay dilini öğrenmişti. Esperanto, Ludwik’in 14. yapay dil denemesi olmasına rağmen içlerinde en başarılı olandır.

Esperanto Dili Tasarlanma Amacı Neydi?

Ludwik, bu yeni dili oluştururken bunun arkasında bazı amaçlar tasarlamıştı. Yaşadığı süre boyunca hoşgörülü bir dünya anlayışını benimseyen Ludwik, Polonya’da bir Yahudi’ydi. Dönemin şartları neticesi sonunda bir araya gelebilmiş bir dünya ideasının hayalindeydi. Bunu gerçekleştirebilmek içinse yeniden inşa edilmiş, görece kolay ve tüm insanlığın benimseyebileceği bir dil ortaya çıkardı. Bu dilin arkasındaki görüş diğer dilleri arka plana atmak değil, onları desteklemekti. Esperanto nedir sorunuza kısaca, ülkelerin 2. dil olarak benimseyeceği ve kendi dillerinin yanında diğer ülkeler arasında ortak kullanabileceği bir dildir diyebiliriz. Burada İngilizce gibi bir dilin neden bu görevi yerine getiremeyeceğini sorgularız; ancak cevap oldukça açıktır. İngilizce ve diğer doğal diller, belli ülkelerin önceden konuştuğu ve öğrendiği dillerdir. Bu dili kullanacak diğer milletler, dili öğrenmek için çaba gösterirken önceden konuşan grup avantajlı duruma düşer. Esperento gibi sonradan tasarlanan dilleri ise tasarımcısı dışında kimse bilmez. Bu nedenle dillerin politik ve kültürelleşmesini engelleyerek gerçekten bir dünya dilinin yaratılması söz konusudur.

Esperanto Nasıl Oluşturuldu?

Zamenhof’un yıllarca süren çalışmasının ardından 1887’de Varşova’da Unua Libro yayınlandı. Bu yayının Doktora Esperanto adı altında yaptı. Doktora Esperanto, Umudu olan Doktor anlamına gelmektedir. Bu sayede “Esperanto” dilin adı olarak benimsendi. Bu kitap, Esperanto’yu tanıtan ve dilin özelliklerinin anlatıldığı ilk kitaptır. Dilde 16 basit dil bilgisi kuralı vardır ve 920 kelime kökü vardır. Bu kurallar bir araya getirildiğinde binlerce kelime oluşturulabilir. Esperantonun temelleri Latinceye dayansa da Rusça, Lehçe, İngilizce ve Almanca gibi dillerden de esinlenmiştir. Birçok dil bilimci, dil bilgisi kurallarının azlığı ve köklerinin bazı dillere benzemesi nedeniyle Esperantonun kolay öğrenilebilecek bir dil olduğunu düşünmektedir. Bu yayını yaptıktan sonra Ludwik okuyucularından dönüt aldı ve diğerlerinin de dili öğrenmesi üzerine teşvik çalışmalarına başladı. Hayatının sonuna kadar ise bu dilin yayılması çalışmalarına devam etti. Fakat Esperanto da kusursuz bir dil değildir. Esperentodaki bazı sesler, İspanyolca ve İtalyanca seslere benzer. Bu Avrupai benzerlik ise dilin zayıf yanıdır. Çünkü Asya ülkeleri için Esperanto öğrenmek zorlaşmaktadır.

Türkiye Esperanto Derneği

Esperanto, Türkiye’de de belli bir kesim tarafından ilgi görerek dil üzerine topluluklar ve dernekler oluşturulmuştur. Türk esperantistleri olarak adlandırılan dil grubu, web siteleri başta gelmek üzere iletişim organlarında genel olarak Esperanto dilini kullanarak teşvik eder. 15 Aralık, Zamenhof Günü ve dünya Esperanto Kitap Günü olarak kutlanmaktadır. Derneğin Esperanto dilinde yazılmış gazetesi de bulunmaktadır. Şişli ve Unkapanı gibi yerlerde gerçekleştirilen dernek tanıtım çalışmalarına web sitesini takip ederek katılabilirsiniz. Bunun yanı sıra derneğin hızlı eğitim Esperento anlatımları da bulunmaktadır. Günümüzde Esperanto konuşan kişi sayısının yaklaşık olarak 2 milyon olduğu düşünmektedir. 1000 kişinin ise Esperantoyu ana dil olarak benimsediği verilerine ulaşılmıştır.

Esperanto Alfabesi

Esperanto alfabesi 28 harften oluşan ve bu dilde kullanılmak üzere türetilmiş bir alfabedir.