İki Dillilik (Bilingualism) Nedir?

İki dillilik (bilingualism) nedir? İki dili konuşan grupların aile, eğitim, göç, iş, eğitim, evlilik, savaş gibi nedenlerle bir araya gelmesiyle birlikte iki dillilik kavramı doğmuştur.

İki Dillilik (Bilingualism) Nedir?

İki dillilik için spesifik bir tanım yapılamamaktadır. Çünkü iki dillilik yaş, edinme şekli, edinme koşulu, anadile maruz kalıp kalmama, her iki dildeki yetkinlik düzeyi gibi etkenlerle şekillenmektedir.

İki Dilliliğin Tanımı Üzerine Tartışmalar

Bloomfield’e(1933:56) göre iki dillilik iki dili de eşit derecede bilme ve kullanabilme yeterliliğidir. Lewandowski  de iki dillilik üzerine tanımının Bloomfield’in tanımından çok fazla farkı bulunmamaktadır.  Lewandowski (1984:184) iki dilliliği “iki dile de aynı oranda hakim olma” şeklinde tanımlamaktadır.

Haugen (1953:7), Bloomfield’in iki dillilik üzerine görüşlerini reddetmektedir. Ona göre kişinin iki dilli olması için iki dili de kusursuz bir şekilde konuşmasına gerek bulunmamaktadır

Harmers ve Blanc (2004), bu görüşlere karı çıkmaktadır. Onlara göre her iki dile de yüksek yeterlikte hakim olmasına rağmen, aksanı farklı olduğu için bir kişinin iki dilli olamayacağı görüşü yanlış bulunmaktadır.

İki Dillilik Neden Spesifik Olarak Tanımlanamamaktadır?

İki dilliliğin tanımı için yapılan tartışmalar geçmişten bugüne süregelmiştir. Baker ve Jones (1998:2-3) için iki dilliliğin tanımının net bir şekilde yapılamamasının nedenleri bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde açıklanır:

• Dil yeterliliği ve dil kullanımı birbirinden farklıdır. Yani birey iki farklı dili konuşabilmesine rağmen bunlardan birini tercih etme eğiliminde bulunabilir.
• Dil yeterliliği dört temel beceriyi kullanma durumu dahiline farklılık gösterebilmektedir. Bireyin bir dili günlük hayatta daha fazla kullanma durumu bulunduğundan o dili daha akıcı konuşabilmektedir.
• Her iki dile de aynı derecede hakim olma ihtimali oldukça azdır. Bir dilin diğer dile göre bireyde her zaman daha baskındır.
• İki dilli bireyler her iki dili de yetkin olarak kullanabilirler. Ancak dilsel yetkinliliklerinin tek dilli bireylerle aynı düzeyde olma ihtimali bulunabilmektedir.
• İki dillilerin dilsel yeterlilikleri değişen koşullarla birlikte değişebilmektedir.

İki Dilliliğin Türleri Nelerdir?

İki dillilik belirli ölçütler doğrultusunda çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadır. Dilsel yeterlilik düzeyi, dil edinim yaşı, öğrenme çevresi ve anadilde okuryazar olup olmaması iki dillilik ölçütleri arasındadır. Aynı zamanda, dillerin birbirini etkileme durumları ve bireylerin kültürel aitlik durumları bulunmaktadır.

Dilsel Yeterlilik Düzeyi

İki dillilik bireyin dilsel yeterlilik seviyesi üzerinden üçe ayrılmaktadır. Bunlar dengeli iki dillilik, baskın iki dillilik ve sınırlı iki dilliliktir.

Dengeli iki dillilik, her iki dile için de eşit yetkinliğe sahip olma durumudur (Haugen, 1973). Baskın iki dillilik, Uyar (2012:21)’a göre kişinin iki dilden birinde temel dilsel becerilerini daha etkili kullanmayı tercih etmesidir. Sınırlı iki dillilik, kişinin her iki dilde de düşük düzeyde gelişim göstermesidir (Uyar, 2012:21).

Dil Edinme Yaşı

Dil edinme yaşına göre ise iki dillilik ikiye ayrılmaktadır.

• Erken iki dillilik ve geç iki dillilik
• Eş zamanlı ve ardışık iki dillilik

Birey ikinci dili çocukluk döneminde edinirse erken iki dilli; yetişkinlik döneminde edinirse geç iki dillidir (Hoffmann, 1991).

Eşzamanlı iki dillilikte çocuk her iki dile de aynı anda maruz kalmaktadır (Patterson, 2002). Sonradan edinme durumu ise ardışık iki dillilik olarak adlandırılmaktadır.

Dilin Durumu ve Öğrenme Çevresi

İki dillilik, dilin durumu ve öğrenme çevresine göre elit iki dillilik ve halk iki dilliliği olarak sınıflandırılmaktadır.

Elit iki dilliler, iki dilli olmaya karar vermiş ve ebeveynleri tarafından bu doğrultuda yönlendirilmiş kişilerdir (Güzel, 2010). Yani dilin sonradan ve eğitimle öğrenilmesi ile ortaya çıkmaktadır. Elit iki dillilikte dil öğrenme neni prestijdir.

Halk iki dilliliği, dilin maruz kalınarak farkında olmaksızın öğrenilmesidir. Hayat şartları halk iki dillilerini iki dilli olmaya zorlamıştır.

İki Dilliğinin Avantajları ve Dezavantajları Nelerdir?

İki dilliğinin avantajlarını ele aldığımızda, günümüz dünyasında birden fazla dilde iletişim kurmak her  alanda avantaj olarak görülmektedir. Crystal (2005:38)’a göre iki dilli insanlar iki farklı bakış açısına sahiptir. Gumperz (1982:5)’ın, iki dilliğin iletişim becerilerini geliştirdiği yönünde görüşü bulunmaktadır.

Peal ve Lambert (1962)’in çalışmalarına göre iki dilli bireyler yaşıtlarına göre bilişsel üstünlüğe sahiptir. İki dilli bireylerin bilişsel esneklik gerektiren karmaşık aktiviteleri daha iyi yaptıkları gözlemlenmiştir.

İki dilliliğin dezavantajları ise sosyal ve kültürel açıdan ele alınmaktadır. Çocuğun her iki dilinin de gelişmemesi durumunda iki dillilik ciddi bir dezavantajdır (Baker, Johns, 1998, 8-9). Bir diğer dezavantaj kültürel kimlik karmaşası üzerinedir. Her iki dili de konuşabilen birey kendisini hangi milletten olduğu konusunda karışıklık yaşayabilmektedir.

Sonuç olarak iki dillilik (bilingualism) nedir? sorusuna cevaben, spesifik bir tanımı bulunmayan, avantaj ve dezavantajları beraberinde getiren ve birçok etmenden etkilenen bir kavramdır. İki dillilik üzerine yapılan tartışmalar iki dillilik kavramının bizi iki kültürlülüğe getirdiğini ifade etmektedir.

Okeanos Tercüme